Geld steken in een systeem van individuele leerrechten voor werkenden en werkzoekenden loont; het kabinet verdient de eigen investeringen dubbel en dwars terug. Het draagt bij aan de duurzame inzetbaarheid van mensen en het terugdringen van inkomensongelijkheid; de sociale zekerheidslasten dalen omdat minder werkzoekenden er gebruik van hoeven maken en de belastingopbrengsten nemen toe doordat de gemiddelde jaarinkomens van werkenden stijgen. Daarbij geeft zo’n systeem werken en werkzoekenden meer regie over hun eigen loopbaan. Dat blijkt uit een doorrekening van SEO Economisch Onderzoek in opdracht van MBO Raad, MKB-Nederland, NRTO en VNO-NCW; zij pleiten sterk voor de invoering van een leerrechten-systeem, waarbij iedere burger na zijn beroepsopleiding recht heeft om gedurende zijn loopbaan een door de overheid erkende vorm van op-, bij- of omscholing te volgen.
De vier organisaties hebben de doorrekening vanochtend met SEO in Nieuwspoort gepresenteerd aan Tweede Kamerleden en andere betrokkenen. De onderwijs-en ondernemersorganisaties willen met een leerrechtensysteem de leercultuur de ‘boost’ geven die nodig is om een leven lang ontwikkelen (llo) goed van de grond te krijgen. Mede gezien de ontwikkelingen op de arbeidsmarkt is dat keihard nodig.
Leerrechten voor alle werkenden en werkzoekenden
Het kabinet heeft llo in het regeerakkoord als speerpunt benoemd en het is belangrijk dat alle werkenden en werkzoekenden zich gedurende hun loopbaan (kunnen) blijven ontwikkelen; om wendbaar en inzetbaar te blijven, in het eigen levensonderhoud te kunnen voorzien en om aan te kunnen sluiten op de eisen die een snel veranderende arbeidsmarkt vraagt. In het door de organisaties bepleite systeem moeten leerrechten beschikbaar komen voor alle werkenden en werkzoekenden met minimaal een startkwalificatie en die minimaal twee jaar zijn uitgeschreven uit het reguliere onderwijs of ouder zijn dan 27 jaar. Leerrechten worden door de overheid gefinancierd en op basis van reeds genoten opleiding toegekend. Werkenden en werkzoekenden (inclusief zelfstandigen) bepalen zelf aan welke erkende opleiding, zowel publiek als privaat, zij die willen besteden. Het zal dan in veel gevallen gaan om delen van opleidingen die voor hen nuttig of noodzakelijk zijn. Het nieuwe systeem moet de huidige aanbodgerichte financiering van onderwijstrajecten voor werkenden en werkzoekenden vervangen.
Doorrekening scenario’s
SEO heeft op basis van een eenvoudig model verschillende scenario’s doorgerekend voor het arbeidzame leven van verschillende groepen op de huidige Nederlandse arbeidsmarkt. Onderaan de streep wordt in elk scenario de netto-opbrengst voor de overheid zichtbaar: extra belastinginkomsten doordat werkenden meer gaan verdienen, lagere uitkeringslasten doordat meer mensen gaan werken en lagere ziektekosten, verminderd met de kosten van het toekennen van leerrechten. Het model berekent daarnaast de toename van het bruto jaarinkomen en de verandering in inkomensongelijkheid. SEO laat zien dat in vrijwel elk scenario de investeringen zich terugverdienen.
Duurzaam inkomen
Voor de vier organisaties gaat de opbrengst van de doorrekening verder dan alleen de opbrengst voor de overheid. Ton Heerts, voorzitter MBO Raad: “Het beroepsonderwijs en zeker het mbo heeft een enorm aandeel in een leven lang ontwikkelen. Het grootste deel van de beroepsbevolking leiden we immers daar op. Met een leerrechtensysteem kunnen we ook werkzoekenden die nog buiten de boot vallen, beter laten aansluiten op de arbeidsmarkt van nu en morgen. Een nieuwe kans op (ander) werk en daarmee op een duurzaam inkomen geeft deze mensen ook hun eigenwaarde terug.”
“In dit systeem krijgen mbo-opgeleiden meer leerrechten dan hoger opgeleiden en dat vind ik fair”, zegt Jacco Vonhof, voorzitter van MKB-Nederland. “Wie in zijn jeugd bijvoorbeeld tot MBO-2 is opgeleid, houdt in euro’s rechten over tot aan een afgeronde wo-masteropleiding. Vooral in het mkb zijn veel mbo’ers die zich zullen moeten ontwikkelen omdat hun oorspronkelijke opleiding op gegeven moment niet meer volstaat. Een leerrechten-systeem is niet alleen goed voor individuele werkenden en werkzoekenden, maar ook voor de economie in zijn geheel.”
Ria van ’t Klooster (directeur NRTO): “Door leerrechten krijgen mensen zelf de mogelijkheid om de regie te nemen over hun loopbaan. De huidige tijd vraagt hierom. De NRTO is een groot voorstander van leerrechten waarbij mensen zelf kunnen bepalen waar ze die aan besteden. Want daardoor kunnen alle werkenden en werkzoekenden die opleiding kiezen die bij hen past en waar de arbeidsmarkt om vraagt.”